Formacja ciągła w życiu i działalności franciszkanów świeckich w świetle Konstytucji Generalnych FZŚ

W uroczysty dzień profesji przyrzekamy: „....żyć Ewangelią Pana naszego Jezusa Chrystusa(...) przez cały czas mojego życia, we Franciszkańskim Zakonie Świeckich, zachowując jego Regułę”. Przyrzekamy Bogu w Trójcy Osób jako NASZĄ ŚWIADOMĄ ODPOWIEDŹ za dar powołania, które pochodzi od Ducha Św. Od chwili złożenia profesji powinno się mieć już wolę i świadomość, że zarówno wcześniej podjęte nasze duchowe akty modlitewne (np. „10 różańca”, „koronka do Miłosierdzia Bożego”, różaniec święty, inne koronki i podobne formy modlitwy), jak i udział w różnych grupach modlitewnych, nawet społeczno-zawodowych, przechodzą na dalszy plan życia. Po profesji na pierwszym miejscu powinna być Ewangelia i Reguła oraz III Zakon. Taka przyjęta kolejność wartości, będzie właściwym realizowaniem WOLI BOŻEJ. Profesja jest najwyższym aktem duchowości jako ślubowanie całkowite człowieka na służbę Bogu i Jego Królestwa. Jest ona aktem uroczystym, zatwierdzonym przez Matkę-Kościół Święty władzą „Kluczy Św. Piotra” cokolwiek zwiąże na ziemi będzie związane w niebie, a św. Franciszek dopowie za słowami Papieża „I ktokolwiek to zachowa, niech w niebie będzie napełniony błogosławieństwem Ojca Najwyższego, a na ziemi błogosławieństwem umiłowanego Syna Jego z Najświętszym Duchem Pocieszycielem...” (Błogosławieństwo św. Franciszka z Testamentu).

Od tej powyższej świadomości, którą powinno się poznać w formacji początkowej, można dopiero wejść na właściwą drogę formacji ciągłej. Zrozumienie, że Ewangelia i Reguła są w życiu franciszkanina świeckiego na pierwszym miejscu, będzie dopiero przyczyną dla niego zrozumienia życia św. Franciszka z Asyżu i jego duchowości, która stanie się uświęceniem jego życia. Dlatego celem formacji ciągłej będzie podtrzymywanie tego zrozumienia lub przywoływanie do właściwego porządku braci i sióstr, którzy z biegiem czasu popadli w różne wątpliwości. Konstytucje Generalne, które są przedłużeniem Reguły, zachęcają nas do odpowiedzialności podtrzymywania formacji ciągłej zarówno w wymiarze osobistym jaki i wspólnotowym.

Formacja ciągła w wymiarze osobistym

Art 44,1: Zapoczątkowana w poprzednich etapach formacja braci realizuje się w sposób stały i ciągły. Należy ją rozumieć jako pomoc w nawracaniu się każdego i wszystkich oraz w wypełnianiu własnej misji w Kościele i w społeczeństwie.

Do formacji ciągłej w wymiarze osobistym zachęcał franciszkanów świeckich sam papież Jan Paweł II w 2000 roku podczas uroczystego spotkania w Rzymie. ...Studiujcie, kochajcie i żyjcie wedle waszej Reguły... ona jest autentycznym skarbem w Waszych rękach, inspirowana duchem Soboru Watykańskiego II i odpowiedzią, jakiej Kościół spodziewa się po Was..., wartości zawarte w niej są nade wszystko wartościami ewangelicznymi”. Po tych słowach papieża Jana Pawła II nie ma wątpliwości, że każdy franciszkanin powinien poddawać się częstym zamyśleniom treści Reguły czy Konstytucji, aby odnajdywać inspiracje Ducha Świętego w celu utrwalania swojego powołania. Z tego względu konieczne jest również uświadomienie, że Reguła czy Konstytucje nie są tylko „suchymi prawnymi dokumentami”, ale są one natchnione Duchem Świętym poprzez zatwierdzenie ich podpisami Następców Chrystusa. W Regule czy Konstytucjach, jak stwierdza papież Jan Paweł II, znajduje się odpowiedź mojego życia dla Boga, Kościoła i Ludzi. Mamy także podobne potwierdzenie w art. 8,2 Konstytucji: Starają się w świetle wiary pogłębiać wartości i wybory życia ewangelicznego według Reguły FZS:

• na podejmowanej nieustannie drodze nawrócenia i formacji;
• otwarci na wymogi stawiane przez społeczeństwo i rzeczywistość Kościoła, przechodząc od Ewangelii do życia i od życia do Ewangelii;
• w wymiarze osobistym i wspólnotowym tej drogi.

Celem w formacji ciągłej w wymiarze osobistym jest spotkanie Chrystusa osobowego, jako Przyjaciela, który niemal dosłownie przemawia do mnie z kart Ewangelii. Zaś przez Regułę pobudzony jestem do modlitwy, do życia bardzo częstego w sakramencie pokuty i Eucharystii, w cierpieniu do częstego przyjmowania sakramentu chorych, i odnawiania sakramentu małżeństwa, do wielorakich uczynków pokutnych, czytanek duchowych i wielorakich uczynków miłosierdzia względem bliźniego. Z modlitw na pierwszy plan wysuwa się modlitwa Kościoła – to jest modlitwa psalmami czyli Liturgia Godzin lub w zastępstwie tej modlitwy Oficjum 12 Ojcze Nasz. Profes powinien niejako wyćwiczyć się sam, aby pierwszeństwo w modlitwach miała Liturgia Godzin niż koronka, różaniec i inne modlitwy. Natomiast z kart ewangelii i czytanek duchowych, np.: o św. Franciszku i jego duchowości, dokumentów duchowych Kościoła katolickiego i innych, franciszkanin podejmuje stały i nieodwracalny proces nawracania się, to znaczy: pracy nad sobą, umocnieniem i pomnożeniem w sobie cnót, podejmowaniem walki duchowej ze złymi skłonnościami i wadami. Wielka rolę spełnia wspólnota w tej materii, jednak nic ona nie pomoże, kiedy nie będzie sam franciszkanin podejmował osobistych, indywidualnych decyzji na rzecz złożonej profesji. Ten trud, a słodki to trud, powinniśmy czynić niemal każdego dnia, bo poprowadzi nas do wspólnoty, do tworzenia wspólnoty serc pragnących spełniać wolę Boga zawartą w Regule, a przez to będzie radosne uświęcenie w miłości Boga, który daje się poznać.

Formacja ciągła w wymiarze wspólnotowym

Art. 44,2. Wspólnota ma obowiązek poświęcić specjalną uwagę formacji neoprofesów / profesów czasowych, aby mogło dojrzeć ich powołanie i pogłębić się poczucie przynależności.

W myśl tego artykułu jest bardzo cenna uwaga wskazująca najpierw na odpowiedzialność wzajemną każdego członka za formację – wspólnota ma obowiązek. Trzeba w myśl tego artykułu przewidzieć rzecz trudną wtedy, kiedy Rada wspólnoty jest bierna w organizowaniu formacji. Wtedy trzeba, aby inni franciszkanie za zgodą tej rady tę formację ciągłą współorganizowali. Brat czy siostra o dobrej formacji ciągłej w wymiarze osobistym nie dołączy się do tzw. „gnuśności formacji” we wspólnocie, do bierności życia wspólnotowego, ale właśnie pobudzony duchem św. Franciszka w pokorze i posłuszeństwie będzie Radę wspomagał, pobudzał do działania, zgodnie z Regułą i Konstytucjami.

Główna odpowiedzialność za formację ciągłą spada na poszczególne Rady: międzynarodowe, narodowe, regionalne i wspólnoty. Cel tej formacji jest podobny jak w formacji indywidualnej, z tym że pomaga w tych celach wspólnota, pomaga może przynajmniej jedna bratnia dusza o podobnych pragnieniach. Wspierają się razem w celu zachowaniu Ewangelii i Reguły.

Do zadań poszczególnych Rad na różnych szczeblach w sprawach formacji należy Art. 44,3: Formacja ciągła, również poprzez kursy, spotkania, wymianę doświadczeń, ma za cel pomoc wszystkim braciom:

• w słuchaniu i rozważaniu słowa Bożego, „w przechodzeniu od Ewangelii do życia i od życia do Ewangelii”;
• w refleksji, pod wpływem światła wiary i wsparcia przez dokumenty Urzędu Nauczycielskiego, nad wydarzeniami w Kościele i społeczeństwie, zajmując konsekwentnie właściwe postawy wobec nich;
• w realizacji i pogłębieniu powołania franciszkańskiego przez studiowanie pism św. Franciszka, św. Klary i autorów franciszkańskich. Np. w Regionie Katowickim jest stała „drabina” spotkań duchowych i szkoleniowych, w których korzysta się z duchowości Kościoła i Zakonu św. Franciszka. Najwyższym priorytetem są rekolekcje, dni wspólnoty całego regionu, dnia skupienia rejonowe i dni formacyjne we wspólnocie, pielgrzymki oraz szkolenia coroczne dla formatorów i przełożonych wspólnot. „Drabina” ta przedłuża się w myśl art. 94,2 – utrzymywanie kontaktów z innymi wspólnotami na różnych stopniach, z młodymi franciszkanami i z całą Rodziną Franciszkańską;
• zachowanie dyrektyw i wskazań Rady Międzynarodowej FZŚ i innych Rad;
• i obecność w Kościele partykularnym.

Ponadto wspólnota powinna korzystać również z darów duchowych (rekolekcje parafialne, adoracje, pielgrzymki itp.) Kościoła Partykularnego, czyli parafialnego i duchowością franciszkańską dzielić się na tym polu.

Podsumowanie:

Formacja ciągła w wymiarze osobistym i wspólnotowym powinna się zazębiać, służyć wzajemnością, i przez to stawać się znakiem miłości wspólnoty, znakiem Ewangelii w danym środowisku parafialnym, społecznym. Każdemu franciszkaninowi świeckiemu, jak i Radzie powinno zależeć na jakości formacji, która prowadzi do coraz nowych odkryć duchowych charyzmatów św. Franciszka i życia nimi na co dzień.

Wzorem powyższej formacji jest św. Franciszek z Asyżu, który tak właśnie zadbał o swoją formację po nawróceniu. Widzimy go zarówno jako samotnego z Jezusem na górze Alwernii, jak i przebywającego wśród braci, którym daje Regułę i obecnego w Kościele Świętym, w którym widzi Chrystusa i Matkę. Dlatego też nie mniejszą rolę w formacji franciszkanów świeckich mają duchowi następcy św. Franciszka z I Zakonu, a zwłaszcza asystenci duchowi, kapłani diecezjalni. Zapraszajmy ich do współpracy, by jeszcze głębiej poczuwali się do odpowiedzialności za formację III Zakonu św. Franciszka.

o. Tobiasz Kołodziejczyk OFM