Formacja w junioracie

Formacja w ogólności (art. 37)

Podejmując się opracowania tego tematu i przyjmując za podstawę Konstytucje Generalne FZŚ, pragnę podzielić się swoimi przemyśleniami i spostrzeżeniami. Zacznę swoją refleksję od próby odpowiedzi na pytanie: czy jest potrzeba prowadzenia formacji w junioracie? Konstytucje Generalne FZŚ w art. 37,3 pouczają nas: „Bracia są odpowiedzialni za własną formację, aby rozwijać powołanie otrzymane od Pana w sposób coraz to doskonalszy”. A więc każdy z nas niezależnie od innych czynników jest zobowiązany do ciągłej pracy nad sobą. Czas junioratu można wykorzystać na różne sposoby. Najpierw jako uzupełnienie, gdyż mogło się zdarzyć, iż kandydat nie do końca wykorzystał możliwość formacji wstępnej i początkowej, nie wszystko należycie zrozumiał, a może były zaniedbania ze strony prowadzącego formację, wspólnoty... Jest więc szansa aby uzupełnić, naprawić. Po drugie juniorat to szansa pogłębienia, to możliwość rozwoju. Ale w realizacji tego zadania ważna jest współpraca z Duchem Świętym, o czym mówią Konstytucje Generalne, że Duch Święty jest głównym czynnikiem formacji i zawsze należy z Nim współpracować (por. KG 37,2). A ta współpraca z Duchem Świętym powinna polegać na poddawaniu się uległości wobec Niego. Skoro byliśmy posłuszni Duchowi Świętemu w formacji wstępnej i początkowej (postulat, nowicjat), to tym bardziej juniorat powinien być okresem, kiedy pełni wdzięczności i radości za dar powołania, całym sercem otworzymy się na działanie Ducha Świętego. Niech owocem naszego otwarcia się na Ducha Świętego będzie przede wszystkim pokój serca, który przecież jest tak bliski naśladowcom św. Franciszka.

Rola wspólnoty we formacji. Formacja w junioracie dokonuje się w konkretnej wspólnocie miejscowej i muszą w niej zaistnieć odpowiednie warunki. Konstytucje Generalne w ten sposób to ujmują: „...Wspólnota jest wezwana, aby pomagać braciom na tej drodze przez serdeczność, modlitwę i przykład” (37,3). Co prawda ten artykuł KG dotyczy formacji ciągłej, ale trzeba pamiętać, że formacja ciągła zaczyna się po złożeniu profesji, a formacja w junioracie to początek formacji ciągłej. Konstytucje Generalne tę powinność wyrażają w sposób zdecydowany: „Wspólnota ma obowiązek poświęcić szczególną uwagę formacji neoprofesów i profesów czasowych”. A zatem członkowie wspólnoty powinni się wzajemnie uczulać, aby neoprofesi ze strony wspólnoty czuli braterską troskę o umocnienie ich powołania i jego dalszy rozwój i nie odczuwali wrażenia, że przez złożenie profesji zakończyły się ich wysiłki i teraz mogą odpocząć.

W dalszym ciągu tego artykułu, KG wskazują, jaki jest cel tej formacji: „aby mogło dojrzeć ich powołanie i pogłębić się poczucie przynależności” (44,2). Widzimy więc konkretnie, na co ma się przełożyć opieka wspólnoty nad osobami będącymi w junioracie. Jest to więc czas pełniejszego zrozumienia tak wielkiego daru, jakim jest powołanie do FZŚ, a zarazem całym sercem przylgnięcie do wspólnoty, a przez nią do wszystkich Sióstr i Braci na całym świecie. Juniorat to czas, w którym każdy ma poczuć osobistą odpowiedzialność za FZŚ, za realizację wskazań płynących z wyższych szczebli przez konkretną pracę i wsparcie finansowe, czy modlitwę – każdy może coś dać z siebie.

Tematyka nauczania w junioracie. Konstytucje Generalne nie dają konkretnych wskazań odnośnie tematyki nauczania w okresie junioratu, ale takie wskazania można znaleźć w niedawno wydanym Podręczniku Asystencji FZŚ i MF. Program nauczania w junioracie (postnowicjacie) powinien być następujący:

• historia Rodziny Franciszkańskiej, łącznie z historią FZŚ; ich obecność i rozwój w danym kraju, relacje z I Zakonem i TOR; powstanie nowych zakonów i kongregacji wywodzących się z FZŚ;
• natura, tożsamość, struktura i organizacja FZŚ w świetle Reguły i Konstytucji z podkreśleniem jego świeckiej tożsamości i jedności;
• uwypuklenie wizji Kościoła jako ludu Bożego i komunii (LG, GS, Dokument końcowy Synodu Biskupów z 1985 r.);
• pogłębienie związanymi zadaniami świeckich, współodpowiedzialności i współpracy między duchowieństwem i świeckimi, zakonnikami i świeckimi w misji Kościoła (Ewangelii nuntiandi, Christifideles laici, List Czterech przełożonych generalnych Rodziny Franciszkańskiej: Powołanie i misja franciszkanów świeckich w Kościele i świecie);
• w katolickiej nauce społecznej (od Rerum novarum) zwrócenie szczególnej uwagi na obowiązki i odpowiedzialność świeckich;
• pogłębienie znajomości natury asystencji duchowej i duszpasterskiej wobec FZŚ, jej charakteru kolegialnego i tożsamości asystenta;
• poznanie: Reguły niezatwierdzonej (1221), Memoriale propositi [1221], konstytucji Supra montem Mikołaja IV [1289], konstytucji Misericors Dei Filius Leona XIII [1883] i listu apostolskiego Seraficus Patriarcha Pawła VI [1978];
• wspólne doświadczenie duszpasterskie pod kierunkiem asystenta duchowego, uczestnictwo w spotkaniach wspólnoty, wspólnych modlitwach i wydarzeniach wyznaczających rytm życia wspólnoty FZŚ.

Propozycja spotkania formacyjnego junioratu. Chciałabym zaproponować jedną, na pewno z wielu, możliwości prowadzenia spotkania formacyjnego w junioracie. Na początku powinna być Eucharystia, która jest momentem kulminacyjnym w życiu każdego chrześcijanina. Będzie to najlepszy czas, by się wyciszyć i razem z siostrami i braćmi poczuć prawdziwą wspólnotę przy jednym stole eucharystycznym. Ponadto pamiętamy, że Msza św. jest najwyższym wymiarem pokory, którą św. Franciszek wysławia w Liście do całego Zakonu. Bierzemy przykład od św. Franciszka, którego całe życie było hymnem pochwalnym na cześć Eucharystii, hymnem dziękczynienia.

Po takim wyciszeniu, zgłębieniu w modlitwie, łatwiej i owocniej będzie można przeżyć spotkanie, które powinno się odbyć na salce. Asystent lub odpowiedzialny za formację powinni wygłosić konferencję na jeden z tematów wyznaczonym w programie nauczania w postnowicjacie. Po konferencji powinna być możliwość zadania pytań przez uczestników. Można również wykorzystać czas po konferencji na wyjaśnianie jakichś wątpliwości wniesionych przez neoprofesów. Mogą one dotyczyć prawodawstwa lub konkretnych sytuacji życiowych, w jakich mogli się znaleźć zainteresowani. Dla odprężenia można też wykonywać śpiew lub uczyć się pieśni franciszkańskich. Spotkanie można zakończyć modlitwą, np. odmówić Nieszpory z Liturgii Godzin lub inną według uznania prowadzącego.

Wspólny juniorat w Regionie? W zasadzie formacja w junioracie powinna się odbywać we wspólnocie miejscowej. Dlaczego? Ponieważ przez prowadzenie formacji i uczestniczenie w niej we wspólnocie miejscowej dokonuje się w uczestnikach większe związanie z braćmi i siostrami tej wspólnoty i umacnia się więź między nimi samymi. Przemawia również za tym to, że dojazdy na wspólną formację w regionie mogą sprawiać duże utrudnienia i pochłaniać więcej czasu. Prowadzenie formacji w junioracie w regionie w jednym lub kilku miejscach może się udać w aglomeracjach większych jak: Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław... W tych miejscach jest łatwiejsza możliwość przemieszczania się, łatwiej w tych wspólnotach znaleźć osobę dobrze przygotowaną do prowadzenia tej formacji. W tym przypadku konieczna jest koordynacja ze strony Rady Regionalnej. Pozytywnym skutkiem prowadzenie formacji w regionie jest jeszcze możliwość poznania się młodych neoprofesów w danym regionie, co może później owocować przy wyborach na Kapitule Regionalnej. Ale to jest jakby produkt uboczny. Najważniejsze jest to, aby przez prowadzenie formacji czy to we wspólnocie miejscowej czy w ramach regionu, skutecznie pomóc neoprofesom w rozwoju i umacnianiu ich powołania we FZŚ.

s. Elżbieta Uram FZŚ; korekta: o. Gabriel Kudzia OFM