Formacja wstępna i początkowa w FZŚ

Formacja w ogólności (art. 37)

Każda osoba, która chce przyłączyć się do Franciszkańskiego Zakonu Świeckich, powinna iść droga formacji. Mówi o tym Reguła FZŚ: „Rzeczywiste włączenie (do wspólnoty) dokonuje się poprzez okres wprowadzenia, poprzez okres formacji trwającej przynajmniej jeden rok oraz poprzez Profesję Reguły” (Reg 23). A Konstytucje Generalne ustalają, że „od wstąpienia do wspólnoty zaczyna się droga formacji, która powinna się rozwijać przez całe życie” (KG 37,2). Życie franciszkanina świeckiego jest widziane jako droga wzrastania ku pełni osoby w wymiarze ludzkim i chrześcijańskim, wsłuchanej w głos Bożego powołania i ciągle powracającej do wyznaczonych przez Boga względem niej planów, „przechodząc od Ewangelii do życia i od życia do Ewangelii”.

Cel formacji. Formacja oznacza proces stawania się coraz bardziej uczniem Chrystusa, poprzez wzrastanie w jedności z Nim i upodobniania się do Niego. Polega ona na coraz pełniejszym przyjmowaniu sposobu myślenia Chrystusa, coraz głębszym uczestnictwie w Jego oddaniu się Ojcu i w Jego braterskiej posłudze rodzinie ludzkiej, oraz na realizowaniu tego wszystkiego zgodnie z charyzmatem Założyciela, będącego formą, w jakiej członkowie danego instytutu żyją Ewangelią. Formacja ma być

• chrystocentryczna, która skupia się na tym, co najbardziej istotne, czyli na powołaniu, które wyrasta z sakramentu chrztu świętego, czerpie moc i żywi się obficie Słowem Bożym,
• radykalna, która nie waha się stawiać wysokich wymagań w perspektywie świętości rozumianej jako „wysoki pułap zwyczajnego życia chrześcijańskiego”,
• integralna, która obejmuje wszystkie wymiary egzystencji ludzkiej i chrześcijańskiej,
• eklezjalna, która budzi żywe poczucie przynależności do Kościoła i współodpowiedzialności za jego misję,
• wspólnotowa, która daje oparcie i stanowi ważny punkt odniesienia w podejmowaniu decyzji i w dokonywaniu ważnych życiowych wyborów,
• franciszkańska oparta na głównych elementach duchowości św. Franciszka.

Etapy formacji. Formacja franciszkanina świeckiego odbywa się etapami – okres wprowadzenia, przyjęcie do zakonu, formacja początkowa i formacja stała. Formacja początkowa obejmuje „okres wprowadzenia oraz okres formacji początkowej i po złożeniu profesji. Natomiast formacja ciągła trwa przez całe życie.

Plan formacji jest konieczny, lecz winien być dość elastyczny, aby można było dostosować go do rzeczywistych potrzeb osób i do okoliczności czasu i miejsca. Powinien być oparty na Słowie Bożym, na nauczaniu Kościoła, Regule i Konstytucjach FZŚ. Ma być stopniowany zależnie od czasu formacji, musi być jasno określony i równocześnie bardzo otwarty, aby mógł być realizowany z uwzględnieniem każdej osoby.

Odpowiedzialni za formację. Narzędziem Boga w procesie formacji jest także wspólnota braterska. Konstytucje Generalne FZŚ mówią, że droga formacji zaczyna się od wejścia do wspólnoty. Powołanie do FZŚ jest wezwaniem do życia braterskiego, przez które wszyscy siostry i bracia jednoczą się w szczególną jakby rodzinę w Chrystusie (kan. 602), rodzinę franciszkańską. Ważne jest to poczucie wspólnoty. Tworzy się ona przez:

• przyjęcie tego samego ducha
• udział w tym samym charyzmacie franciszkańskim
• w identyczności posłannictwa
• dzielenie się doświadczeniem
• dialog
• formację
• informację.

Formacja odbywa się zatem we wspólnocie. Reguła zaznacza, że „wspólnota jest uprzywilejowanym środowiskiem dla rozwoju zmysłu kościelnego oraz franciszkańskiego powołania, a także do ożywienia apostolskiego swych członków” (Reg 22). Wspólnota jest wezwana do pomagania braciom na drodze powołania poprzez serdeczność, modlitwę i dobry przykład.

Trzeba jednak pamiętać, że głównym sprawcą formacji jest Duch Święty. To On wzywa i z inicjatywą trwa przez całe życie. To On przemienia nasze serce, otwiera perspektywy rozwoju i współpracy, daje udział w swej miłości. „Ten, który zapoczątkował w nas dobre dzieło dokończy je do dnia Chrystusa Jezusa”. Tymi słowami św. Paweł nas zapewnia: Bóg formuje i przemienia. Trzeba być tylko otwartym na Jego działanie i być posłusznym.

Powołany musi czuć się pierwszym odpowiedzialnym za swoją formację. To on jest w pierwszym rzędzie odpowiedzialny za swoje „tak” na usłyszane wezwanie i za przyjmowanie z pełną świadomością i wolnością wszystkich konsekwencji tej odpowiedzi. Pan wzywa nas każdego dnia. Codzienne wezwanie jest nowe, codziennie odpowiedź jest nowa.

W procesie formacji pomiędzy Bogiem - Głównym inicjatorem poza osobą formowaną, potrzebni są „pośrednicy”, którymi są odpowiedzialni za formację. Jest nim mistrz formacji i przełożony wspólnoty. Powinni pełnić swoją posługę w łączności z Radą wspólnoty miejscowej.

Mistrz formacji we wspólnocie miejscowej powinien:

• być przygotowany do tej funkcji,
• być dyspozycyjny, mieć czas dla kandydatów,
• zdolny do nawiązania kontaktów,
• znać i żyć Regułą i Konstytucjami FZŚ – umieć przekazać całe bogactwo duchowości franciszkańskiej,
• czuć się „posłanym” przez wspólnotę,
• rozumieć innych i ich motywacje,
• utrzymywać stały kontakt z asystentem i innymi odpowiedzialnymi.

Asystent miejscowy ma także swoje zadania formacyjne. Współpracuje z mistrzem formacji i radą wspólnoty pomagając mu w wykładach pogłębiając znajomość prawd wiary i duchowości franciszkańskiej.

Pełni on rolę doradcy to znaczy prowadzi rozmowy z kandydatami, służy posługa sakramentalną o ile o to proszą, pomaga rozeznawać powołanie, uczy modlitwy i żyć według Ewangelii.

Należy do rady wspólnoty miejscowej i wespół z nią opracowuje program formacji, czuwa nad poprawnością teologiczną nauczania, czuwa nad wiernością charyzmatowi franciszkańskiemu.

Przed dopuszczeniem do profesji wypowiada swoja opinię o poszczególnych kandydatach, którą rada ma obowiązek wysłuchać i wziąć pod uwagę.

Podejmuje dialog z braćmi, którzy przeżywają trudności i myślą o opuszczeniu wspólnoty.

Troszczy się o wzajemną znajomość wśród wszystkich franciszkanów. Dzieli się wspólnym charyzmatem.

Wymaga się od asystenta dobrej znajomości prawa Franciszkańskiego Zakonu Świeckich i innych dokumentów pomocnych do formacji oraz asystencji.

OKRES WPROWADZAJĄCY (art. 38)

Cel: Jest to czas przygotowania się kandydata do dalszego etapu właściwego okresu formacji to znaczy nowicjatu. W tym czasie kandydat ma zapoznać się ze wspólnotą Franciszkańskiego Zakonu Świeckich i wspólnota powinna go poznać.

W tym czasie kandydat dalej rozpoznaje swoje powołanie do przynależności do Franciszkańskiego Zakonu Świeckich. Im wcześniej rozezna tym lepiej. Powinno się w tym czasie dojść do wyjaśnienia, odkrycia motywów, powodów, dla których dana osoba chce zostać franciszkaninem świeckim. Czy kandydat będzie w stanie sprostać, dostosować i dopasować się do franciszkańskiego stylu życia? Jest to najlepszy czas na obserwacje osoby pod względem umysłowym, uczuciowym, zdrowotnym i czy umie współpracować z innymi. Czy nadaje się do życia we Franciszkańskim Zakonie Świeckich? Kandydat zapoznaje się ze wspólnotą i poznaje korzenie i charyzmat życia franciszkańskiego. Wskazane jest by zaznajomił się z życiem św. Franciszka i św. Klary.

Czas trwania: Statuty narodowe mówią, że okres wprowadzenia trwa, co najmniej sześć miesięcy. W uzasadnionych przypadkach Rada Wspólnoty ma prawo skrócić lub nawet zwolnić z niego. Jest wskazane, aby ten czas przedłużyć do roku.

PRZYJĘCIE DO ZAKONU (art. 39)

Kiedy kandydat dojdzie do przekonania, że jego wybór tej drogi naśladowania Chrystusa na wzór św. Franciszka jest to słuszny, kieruje do przełożonego wspólnoty miejscowej na piśmie prośbę o przyjęcie. Wraz z prośbą kandydat składa dokumenty: życiorys własnoręcznie napisany, metrykę chrztu i opinię moralno-religijną wystawioną przez księdza proboszcza miejsca zamieszkania oraz świadectwo zdrowia. Rada Wspólnoty podejmuje decyzję o przyjęciu kolegialnie i przełożony powiadamia o decyzji kandydata.

Warunki przyjęcia: Kandydat w momencie wyrażenia swojej chęci wstąpienia do Franciszkańskiego Zakonu Świeckich powinien się odznaczać według Konstytucji Generalnych (KG 39,2):

• wyznawaniem wiary katolickiej,
• życiem w jedności z Kościołem,
• prowadzeniem dobrego życia moralnego,
• oraz okazywaniem wyraźnych oznak powołania.

Wyraźne oznaki powołania to właściwa motywacja, która oznacza:

• właściwą intencję,
• chęć służenia Panu Bogu,
• pragnienie pozostania w środowisku świeckim,
• dojrzałość ludzką, chrześcijańską i uczuciową,
• zdolność przyjęcia zobowiązań płynących z przynależności do FZŚ,
• odpowiedzialność i samodzielność.

Rada wspólnoty miejscowej po zbadaniu warunków przyjęcia podejmie decyzję kolegialnie o przyjęciu kandydata do okresu wprowadzenia. Powiadomi o przyjęciu kandydata i wprowadzi do wspólnoty braterskiej przedstawiając kandydata wszystkim siostrom i braciom. Rada wyznaczy również dzień rozpoczęcia okresu wprowadzenia według Rytuału (Rytuał, Dodatek II do FZŚ w Polsce Obrzęd rozpoczęcia okresu wprowadzenia).

OKRES FORMACJI (art. 40)

Cel: Jest okresem, w którym nowicjusz stara się lepiej zrozumieć i pogłębić osobista decyzję naśladowania Chrystusa w Kościele i w dzisiejszym świecie w duchu św. Franciszka oraz głębiej poznaje i praktykuje franciszkański sposób życia.

Uczy się i doświadcza życia franciszkańskiego we wspólnocie braterskiej, którą coraz lepiej poznaje i bierze udział w jej zebraniach i życiu, co jest nieodzownym warunkiem wprowadzenia we wspólnotę.

Oczyszcza i pogłębia swoją motywację, sprawdza intencję i w dalszym ciągu rozpoznaje swoje zdatności do takiego sposobu życia.

Kontynuuje swoją ludzką i chrześcijańską formacje i upodabnia się sercem i umysłem do Jezusa w duchu św. Franciszka.

Swoje przygotowanie do złożenia przyrzeczenia na końcu tego roku „przeżywa poprzez częste zebrania dla studium i modlitwy oraz konkretne doświadczenia posługi i apostolatu” (KG 40,1).

Czas trwania: Konstytucje FZŚ mówią, że „okres formacji początkowej trwa przynajmniej rok” (KG.40,1). Natomiast Statuty Narodowe stwierdzają, że „właściwy okres formacji, czyli nowicjat, trwa co najmniej jeden rok i może być w uzasadnionych przypadkach przedłużony do dwóch lat” (SN 19).

Wprowadzenie: W tym czasie kandydaci są wprowadzani:

• w lekturę Pisma świętego i rozważanie,
• poznanie osoby św. Franciszka i jego Pism,
• w duchowość franciszkańską,
• w studium Reguły i Konstytucji,
• w umiłowanie Kościoła i przyjmowania jego nauki,
• w apostolat w świecie.

Trzeba pamiętać, że formacja nie ogranicza się tylko do informacji, do poznania. Zakłada coś więcej. Formacja w życiu sióstr i braci FZŚ jest czymś więcej niż znajomością postaci św. Franciszka i jego Zakonu. Formacja zakłada stały rozwój ludzki i duchowy na wszystkich etapach życia. Jest procesem stopniowego rozwoju tożsamości osoby, która jest Dzieckiem Bożym, stworzonym na obraz Chrystusa i obdarzonym siłą Ducha Świętego. Bracia i siostry usiłują upodobać się do Chrystusa w swoim życiu. Zmierzają do kształtowania umiejętności szukania i realizowania woli Bożej. Pomoc otrzymują od odpowiedzialnych za proces formacji.

Konieczna jest formacja osobista, która powinna być:

• chciana i przyjmowana czynnie przez osobę formowaną, która winna się czuć za nią odpowiedzialną szukają stale sposobu realizowania siebie świetle Boży,
• powinna dostrzegać osobowość każdego, to znaczy: zespół jego zalet i ograniczeń, nie tylko oceniać stan rozwoju, który został osiągnięty dzięki formacji już otrzymanej lub też jest wynikiem braku formacji w okresie wcześniejszym,
• powinna wziąć pod uwagę „miejsce formacji” to znaczy konkretną sytuację osoby formowanej.

Kiedy kandydat pomyślnie ukończy okres formacji początkowej kieruje swą prośbę do przełożonego wspólnoty miejscowej o złożenie profesji. Rada wspólnoty po wysłuchaniu radnego od spraw formacji i asystenta podejmuje decyzję poprzez tajne głosowanie o dopuszczeniu do profesji oraz daje odpowiedź kandydatowi i powiadamia wspólnotę (KG 41,1).

PROFESJA (art. 41-43)

Określenie profesji. Profesja to uroczysty akt kościelny, przez który kandydat odnawia przyrzeczenia chrzcielne i potwierdza publicznie własne zobowiązanie do życia Ewangelią w świecie, według przykładu św. Franciszka i zachowywania Reguły FZŚ (KG 42,1).

Warunki złożenia: Aby móc złożyć przyrzeczenia trzeba:

• mieć ukończone 18 lat, tak ustalają obecne Statuty Narodowe (ST.N. rozdz. III, par. 19),
• mieć zgodę Rady wspólnoty miejscowej,
• brać aktywny udziału w formacji początkowej przez rok (KG 41,2),
• spełnić warunki określone przez Konstytucje.

Przyrzeczenia: Przyrzeczenia wcielają do Zakonu i są ze swej natury zobowiązaniem wieczystym. Przyrzeczenia wieczyste mogą poprzedzić przyrzeczenia czasowe. Składa się je na jeden rok i mogą być ponawiane tylko przez dwa kolejne lata. Mogą być złożone bezpośrednio po ukończeniu okresu nowicjatu lub na etapie trwania przyrzeczeń czasowych (ST.N. rozdz. III, 19).

Przyrzeczenia przyjmuje w imieniu Kościoła przełożony wspólnoty miejscowej lub jego delegat. Dobrze byłoby, by delegat miał tak zwaną delegację na piśmie. Obrzęd przyrzeczenia dokonuje się według Rytuału FZŚ.

Należy sporządzić akt profesji, który trzeba przechowywać w archiwum wspólnoty.

Wspólnota miejscowa ma obowiązek troski o dalszą formację tych, którzy mają przyrzeczenia czasowe, przez trzy lata, aż do złożenia przyrzeczeń wieczystych.

Potem kandydat przechodzi w okres formacji ciągłej, czyli stałej we wspólnocie.

Jako znak przynależności do Franciszkańskiego zakonu Świeckich składający przyrzeczenia otrzymuje TAU.

O. Cyryl Mozdyniewicz OFMCap.